تفسیر نماز/درجات عبادت

[مرهم]

درجات عبادت
اگر از كودك سؤ ال كنيم پدر و مادرت را براى چه دوست دارى ؟ مى گويد: بخاطر خريد شيرينى و لباس و كفش ! امّا اگر از يك جوان سؤ ال كنيد چرا آنها را دوست دارى ، مى گويد: والدين نشانه هويت و شخصيت من و مربّى و دلسوز من هستند.
اگر رشد فرزند بيشتر شود، اُنس با والدين براى او لذّت بخش تر است و ديگر به فكر كفش و كلاه نيست و چه بسا فرزندانى كه خدمت به والدين را وسيله قرب و كمال خودشان مى دانند و بالاتر از ماديات فكر مى كنند.
پرستش و عبادت خدا نيز اينچنين است و هركس به دليلى خدا را عبادت مى كند. عبادت مراحلى دارد:
گام اوّل : گروهى خدا را بخاطر نعمتهايش عبادت مى كنند تا شكر او را بجاى آورند. چنانكه قرآن نيز خطاب به عمومِ مردم مى فرمايد:
(فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ ه ذَا الْبَيْت الَّذى اَطْعَمَهُم مِنْ جوُعٍ وَ آمَنَهُم مِنْ خَوْفٍ)(70)
پس پروردگار اين خانه را پرستش كنند كه آنان را از گرسنگى و ناامنى نجات داد.
گام اوّل عبادت كه ما نامش را عبادتِ شكر مى گذاريم ، درست مانند علاقه كودكى است كه والدينش را بخاطر خريد كيف و كفش و شيرينى دوست دارد!
گام دوّم : در اين مرحله ، انسان به خاطر آثار و بركاتِ عبادت ، خدا را پرستش ‍ مى كند و توجه به آثار روحى و معنوىِ نماز دارد چنانكه قرآن مى فرمايد: (اِنَّ الصَّلوةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَالْمُنكَر)(71)
همانا نماز انسان را از بدى ها و منكرات بازمى دارد.
اين مرحله از عبادت را كه ما عبادتِ رشد مى ناميم ، به مانند علاقه جوانى است كه پدر و مادر را بخاطر آنكه معلّم و مربّى او بوده اند و او را از انحرافات و خطرات حفظ كرده اند احترام مى كند.
گام سوم : كه بالاتر از مراحل قبلى است آنجاست كه خداوند به حضرت موسى مى فرمايد:
(اَقِمِ الصَّلوةَ لِذِكْرى )(72) نماز را بخاطر ياد من بجاى آر
حضرت موسى كه نماز را بخاطر آب و غذا نمى خواند، بخاطر دورى از فحشاء و منكرات هم نمى خواند، زيرا او اصولاً از شكم پرستى و منكرات دور است . او پيامبر اولوالعزم است و نماز را بخاطر اُنس با خدا و ياد خدا بجاى مى آورد. براى اولياى خدا اُنس با او بهترين دليل براى عبادت است .
آرى اين كودكانند كه در بالاى مجلس نزد بزرگان مى نشينند تا بهتر پذيرايى شوند! اما افرادى هستند كه كنار بزرگان نشستن را بخاطر استفاده هاى معنوى انتخاب مى كنند و كارى به پذيرايى ندارند، براى آنها همين اُنس با دانشمند يك ارزش است .
گام چهارم : اين مرحله كه بالاترين و برترين مراحل عبادت است ، عبادت براى شكر و رشد و اُنس نيست ، بلكه براى قرب است ، قرب به خدا.
در قرآن چهار آيه داريم كه هركس آنها را بخواند واجب است سجده كند. در يكى از آنها همين مساءله قرب بواسطه عبادت مطرح شده است . آنجا كه مى فرمايد:
(وَاسْجُدْ وَ اقْتَرِبْ)(73) سجده كن و به او قرب پيدا كن .
بهر حال عبادت درجات و مراحلى دارد كه بر اساس درجاتِ معرفت و ايمان افراد فرق مى كند.