منتقم و القائم

[فرنوش]

نویسنده: رسول عربان






یکی دیگری از القاب حضرت مهدی (علیه السلام) منتقم است. (1)
پس از رحلت جانگداز نخستین و عزیزترین پدیده‌ی هستی، نبی مکرم اسلام، حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)، تنها فرزند گرامی و محبوبش در میان آتش و خون، غم و غصه، تنهایی و بیماری خیمه زد و گل‌های باغستانِ نبوت لگدکوبِ مدعیان دروغین اسلام گشت. حرمت آن حریم الهی شکسته شد، شریعت از مسیر اصلی خود به انحراف کشیده شد و در بیراهه افتاد و مردم متحیر گشته و از هدف اصلی بازماندند. امیرالمؤمنین، علی (علیه السلام)، خلیفه‌ی بلافصل و برحق نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به جای صدارت و امامت به سراپرده‌ی عزلت رانده شد و سپس در محراب عبادت به دست شقی‌ترین و تیره بخت‌ترین افراد در خون نشست. امام حسن مجتبی (علیه السلام) در زادگاه خویش، شهر جدش، مدینه‌ی طیبه، مقهور و مجروح و مسموم گشت. امام حسین (علیه السلام)، فرزند عزیز و گرامی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به دردناک‌ترین شکل ممکن در خون خود غلطید و بدن عزیزش مورد اهانت قرار گرفت. دختران امیرالمؤمنین در برابر چشمان نامحرمان به اسارت رفتند و سایر امامان معصوم (علیهم السلام) هر کدام به صورتی در اذیت و آزار و شکنجه بودند و در پایان به شهادت رسیدند.
اما پاسخ این همه ظلم و بیدادگری، خون‌های به ناحق ریخته شده و انحرافات و دگرگونی‌های اساسی و بنیادین که در دین و فرهنگ مردم بر پایه‌ی آزمندی‌ها و غرض‌های شیطانی پدید آوردند، بدون پاسخ و سرانجامی نزد خدای عزیز و مقتدر به امانت سپرده شد و همچنین در روزگار غیبت که برخی با دریدن حریم کبریایی و شکستن قلب امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) شایستگی و شایگانی خویشتن را از سراپرده‌ی رحمت و بخشش فراگیر خدای مهربان از دست دهند و از هدف اصلی که پرستش خدای یگانه است بازمانند، انتقام و عذاب خداوند قهار حتمی است و خدای توانا به تمام آنها وعده عقوبت و انتقام داده است (فَلَا تَحْسَبَنَّ اللَّهَ مُخْلِفَ وَعْدِهِ رُسُلَهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ ذُو انْتِقَامٍ) (2).
حضرت مهدی (علیه السلام) شمشیر آخته و بران خداوند منتقم است و آن ایزد پناه با این نام در زیارت‌ها خوانده می‌شود:
السلام علی السیف الشاهر، ... السلام علی صاحب الصمصام و فلان الهام:
درود بر شمشیر از نیام کشیده شده،... درود بر شمشیر تیز و بران و شکافنده‌ی سرها [ی ستم گران و کفر پیشگان] (3).
حضرت قائم آل محمد (علیه السلام) منتقم و دادگر خون به ناحق ریخته‌ی انبیا و فرزندان پاکشان است. او انتقام گیرنده‌ی خون امام حسین (علیه السلام) است: «أَین الطالب بذحول الأنبیاء و أبناء الأنبیاء أین الطالب بدم المقتول بکربلاء: کجاست آن که ستم و بیدادی که بر پیامبران و فرزندان آنان روا داده شده، دادخواهی کند؟ کجاست خون خواه خون پاکی که در کربلا ریخته شد؟» (4)
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در تأویل آیه‌ی شریف (وَمَنْ قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِیهِ سُلْطَانًا فَلَا یسْرِفْ فِی الْقَتْلِ إِنَّهُ كَانَ مَنْصُورًا) (5) فرمود:
مقصود از مقتول در آیه که ناروا و بدون گناه کشته شده، امام حسین (علیه السلام) است، ولی و صاحب خون او حضرت قائم (علیه السلام) است و اسراف و زیاده‌روی در قتل و کشتن، به این است که از غیر قاتلین‌اش قصاص گیرد و او [در انقلابش] پیروز گردد. جهان به پایان نرسد تا آن که خدای سرمدی آیین خویش را به دست مردی از خاندان رسولش یاری رساند، او خاوران را همان گونه که از ظلم و ستم آکنده گشته، از عدل و داد لبریز کند. (6)
امام صادق (علیه السلام) در تفسیر آیه‌ی شریف (وَلَنُذِیقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذَابِ الْأَدْنَى دُونَ الْعَذَابِ الْأَكْبَرِ) (7) فرمود:
مقصود از «العذاب الاکبر» قیام حضرت مهدی (علیه السلام) است که در آخر الزمان ظهور نماید و به این وعده‌ی خداوند جامه‌ی عمل بپوشانند. (8)
امام صادق (علیه السلام) از نیاکان پارسای خویش از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بازگو کند که حضرت در روایتی فرمود:
شبی که به معراج در آسمان‌ها برده شدم، انوار اوصیای خود را دیدم... آخرین آنان حجت، فرزند حسین بود که ایستاده بود و در میان اوصیایم چونان اختری می‌درخشید. پرسیدم: پروردگار من! اینان که هستند؟ فرمود: اینان پیشوایان معصوم (علیهم السلام) هستند و آن قائم و ایستاد، کسی است که حلال مرا حلال و حرام مرا حرام کند. به دست او از دشمنانم انتقام می‌گیرم. (9)
ابوحمزه ثمالی از امام باقر (علیه السلام) از جهت نام گذاری حضرت مهدی (علیه السلام) به نام «قائم» سؤال نمود، حضرت در پاسخ فرمودند:
وقتی جدم امام حسین (علیه السلام) به شهادت رسید، ملائکه صدا به ضجه و گریه بلند کردند و خداوند سوگند یاد نمود: به عزت و جلالم به این «قائم» از قاتلین‌اش انتقام گیرم. (10)
محمد بن عثمان، نایب خاص حضرت بقیه الله (علیه السلام) در عصر غیبت گوید:
آن حضرت را دیدم که پرده کعبه را گرفته و با خدا راز و نیازی دارد: خدایا! به واسطه من از دشمنانت انتقام گیر. (11)
امام صادق (علیه السلام):
... وقتی قائم ما ظهور کند،خداوند به دست او انتقام رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و ما را از دشمنان بستاند. (12)
نکته:
انتقام و عقوبت‌های شخصی بر اساس عقل و حکمت صورت می‌گیرد و یکی از اصول و قوانین حیاتی و مسلم است که از ابتدا در میان انسان‌ها جریان داشته و هدف آن تأمین نظام اجتماع و جلوگیری از هرج و مرج است و اجرای به موقع آن امنیت و آرامش مردم را به دنبال خواهد داشت.
انتقام خدای متعال زمانی است که حقوق الهی و شریعت‌های آسمانی زیر پا گذاشته شود، بدین جهت عذاب و انتقامش جنبه تصفیه و پالایش برای جامعه دارد و برای مردمی است که شایستگی و قابلیت خود را برای دریافت رحمت خدای رحمان، از دست داده‌اند و دیگر حق حیات و زندگی در زمین را ندارند، زیرا حضرت نوح به خداوند عرض کرد (رَبِّ لَا تَذَرْ عَلَى الْأَرْضِ مِنَ الْكَافِرِینَ دَیارًا) (13). در سازمان آفرینش، هر موجودی برای هدفی آفریده شده است و اگر از هدف خود به کلی منحرف گشته و باز ماند و قابل اصلاح نباشد، وجود بدون دلیل است و باید از بین برود. خدای بزرگ از چنین مردمی که از هدف آفرینش دور افتاده‌اند؛ انتقام می‌کشد و عذاب خود را بر آنها نازل می‌کند (14)، زیرا زمین برای صالحان و پرهیزکاران است. (15) بعد از نبوت نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) دست انتقام خدای قادر متعال از آستین حضرت مهدی (علیه السلام) بیرون آید و به او از دشمنانش انتقام گیرد، اما خداوند انتقامی دیگر نیز از دشمنانش در قیامت کبرا خواهد گرفت و هر کس را به سزای ظلم و عمل ناپسندش برساند که این موضوع بحثی دیگر دارد.
بار الها! به واسطه‌ی مهدی (علیه السلام)، بندگان مؤمنت را از ذلت و زبونی نجات بخش و خاوران را با دستان با کفایتش آباد ساز! کفرپیشگان و ستم‌پیشگان را به دست توانمند و قدرت مندش نابود ساز! سران کفر و شرک، مستبدان و زورگویان را به برکت وجود او ذلیل و خوار کن! نیرنگ دورویان و پیمان شکنان و تمام مخالفان و منکرانش را رسوا و نافرجام ساز! تا از کفر و شرک هیچ نامی و نشانی نماند.
بار الها! پایه‌گذاران بدعت و دگرگونی در اساس دین و خط محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و بنیانگذاران ستم و بیدادگری، اساس کفر و شرک را در عذاب جاودانه‌ات گرفتار ساز و هر لحظه بر عذاب و عقوبتشان بیفزا. قدرت و شوکت بدخواهان زاده‌ی زهرا، حضرت مهدی (علیه السلام) را درهم شکن و بر عزت و دولت دوست داران خاندان نبوت (صلی الله علیه و آله و سلم) بیفزا! آمین ای پروردگار جهانیان.
پی‌نوشت‌ها:
1- نجم ثاقب، باب2، ص105، لقب شماره‌ی 138؛ العبقری الحسان، ج1، باب بیان اسامی و القاب، ص 36.
2- ابراهیم، آیه‌ی 47: «پس کمان مبر که خدا وعده‌ای را که به پیامبرانش داده تخلف کند، همانا خداوند قادر و انتقام گیرنده است.»
3- مفاتیح الجنان، زیارت حضرت حجت (علیه السلام)، ص 875.
4- همان، دعای ندبه.
5- اسراء، آیه‌ی 33: «و آن کس که مظلوم کشته شده، برای ولی‌اش سلطه [و حق قصاص] قرار دادیم؛ اما در قتل اسراف نکند، چرا که مورد حمایت است!؟»
6- تفسیر نورالثقلین، ج30، ص 163، ذیل آیه‌ی شریف، ش 201.
7- سجده، آیه‌ی 21: «به آنان از عذاب نزدیک پیش از عذاب بزرگ می‌چشانیم.»
8- تفسیر برهان، ج3، ص 288، ح7.
9- بحارالأنوار، ج36، ص 245، تاریخ امیرالمؤمنین (علیه السلام)، باب 41، نصوص الرسول (صلی الله علیه و آله و سلم) علی الائمة (علیه السلام)، ح58.
10- همان، ج45، ص 221، تاریخ الحسین بن علی (علیه السلام)، باب 41، ضجیج الملائکه الی الله، ح4.
11. همان، ج51، ص 351، تاریخ الامام الثانی عشر، باب 16، احوال السفراء، ذیل ح3.
12- همان، ج52، ص 317، تاریخ الامام الثانی عشر، باب 27، سیره و اخلاق و خصائص زمانه، ح13.
13- نوح، آیه‌ی 26: «پروردگارا! هیچ یک از کافران را بر روی زمین باقی مگذار.»
14- سجده، آیه‌ی 22: «انَّا مِنَ الْمُجْرِمِینَ مُنْتَقِمُونَ؛ مسلماً ما از مجرمین انتقام خواهیم گرفت.»
15- انبیا، آیه‌ی 105: «أَنَّ الْأَرْضَ یرِثُهَا عِبَادِی الصَّالِحُونَ؛ بندگان شایسته‌ام وارث زمین خواهند شد.»
منبع مقاله :
عربان، رسول؛ (1386)، ترسیم آفتاب، قم: نشر خُلُق، چاپ دوم




نویسنده: رسول عربان






«قائم» (1) از القاب نامی و ویژه‌ی حضرت مهدی ( عجل الله تعالی) است.
پس از آن که زمین از شرک و ظلم پر شد و مردم در فساد و جهالت غوطه‌ور گشتند، در سرزمین جزیرةالعرب خورشید فروزان نبوت و نور الهی، حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) از پشت ابرهای تیره ظاهر گشت و با فروغ خویش علیه ظلم، فشاد، شرک و نادانی قیام کرد و آواز مبارزه سرداد و با ندای توحیدی خود گرمی و روحی تازه در کالبد انسان‌‌ها و جامعه دمید. این حرکت و سیر هر روز سرعتی بیشتر می‌گرفت و می‌رفت تا خاوران را زیر پوشش گیرد و بساط کفر و استبداد برای همیشه از روی کره‌ی خاکی برچیده شود، اما پس از غروب آن خورشید فروزان، ضربه‌ای سهمگین بر پیکر دین و فرهنگ وارد آمد و جهان بار دیگر در تاریکی و ظلمت فرو رفت و جامعه از حرکت خود منحرف گشت، آداب و رسوم عصر جاهلیت دوباره زنده شد، ظلم و فساد رنگ و بویی تازه گرفت، گویی نه پیامبری آمده و نه خبری آورده است، رهبران معصوم (علیهم السلام) یکی پس از دیگری در جای رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نشستند ولکن امامت آنان را بسیاری، از اصل و اساس منکر شدند، برخی در شک و تردید گرفتار آمدند و تعدادی اندک بر ایمان خود استوار مانده و در امر امامت دچار تزلزل و پریشانی نگشتند، بدین سبب آن امامان پیراسته مأمور به قیام و انقلابی نبودند. (2) از سخنان گوهربار خاندان نبوت در نشانه‌‌های روزگار آخر الزمان و مردمانش چنین بدست می‌آید که این سیر نزولی ادامه و فزونی یابد تا ظلم و فساد سراسر زمین را فرا گیرد، دین مردم عوض گردد، آدمیان آن چنان از امام زمان خود غافل گردند که گویا خداوند زمام امور آفرینش را به دست خود آنان واگذار کرده و یا به دست فراموشی سپرده و مردمان چنین انگارند که امام سالیان پیش درگذشته و از او اثری به جا نمانده، از دین جز نامی نمانده و... .
این روزگار با دوران پیش از اسلام (عصر جاهلیت) شباهت زیادی دارد. در این هنگامه که فساد و بیداد خاوران را آکنده ساخته، گویا فرشته‌ی وحی بار دیگر فرود آید، ولی این بار به جای حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) بر زاده‌ی او، حضرت مهدی (علیه السلام) وحی نازل کند و آن حضرت را که برای اجرای فرمان الهی آماده است، به قیام و انقلابی آشکار فرمان دهد: (یا أَیهَا الْمُدَّثِّرُ، قُمْ فَأَنْذِرْ، وَ رَبَّکَ فَکَبِّرْ): (3)
ای که در خلوت نشسته‌ای! ‌ای که پرده نشین غیبت گشته‌ای! به پا خیز که وقت قیام است و با قیام خود بانک توحید سرداده، با ظلم و فساد، شرک و نفاق و هر آلودگی و ناپاکی، آشکارا مبارزه کن و همه را برانداز و توحید ابراهیم را در سراسر گیتی حاکم کن. قائم آل محمد، حضرت مهدی (علیه السلام) به فرمان خداوند متعال قیام کند و با قیام به حق خویش بر قیام به ناحق افسون‌گران، نیرنگ سازان و دروغ پردازان حکومت و خلافت خط بطلان کشد و شریعت جدش و احکام خدا را زنده سازد. چون خورشید بدرخشد و با نورافشانی خود هرگونه شکی را از دل‌‌ها بزداید و از مردم، سلمان و ابوذر بسازد. تمام ادیان الهی و کتاب‌‌های آسمانی و همه‌ی انبیا از حضرت آدم تا خاتم الأنبیاء و پیشوایان راستین اسلام به ظهور و قیام چنین شخصی مژده داده‌اند.
دودمان نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) از دوری مهدی (علیه السلام) اظهار دل تنگی کرده و می‌گریستند. آنان در این امید بودند که هر چه زودتر فاصله‌ی زمانی سپری گردد و به زیارتش شرف‌یاب شوند، بلکه خود حضرت نیز لحظه شماری می‌کند تا فرمان الهی به قیام صادر گردد و کار ناتمام انبیا و اوصیا را به سرانجام رساند و به آرزوی دیرینه‌ی آنان و وعده‌‌های خداوندی، به حاکمیت دین توحیدی در سراسر گیتی، عزت مؤمنین و... جامه‌ی عمل پوشاند:
(وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَیمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَى لَهُمْ وَلَیبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا یعْبُدُونَنِی لَا یشْرِكُونَ بِی شَیئًا) (4)
امام باقر (علیه السلام) از جابر بن عبدالله نقل می‌فرماید:
بر حضرت فاطمه (علیه السلام) وارد گشتم: نزد او ورقی بود که در آن اسامی تمام امامان از زادگانش نگاشته شده بود، شمردم دوازده تن بودن و نام آخرین آنها «قائم» بود. (5)
امام صادق (علیه السلام) در تفسیر آیه‌ی شریف: (وَكَانَ وَعْدًا مَفْعُولًا) (6) فرمود:
ظهور و قیام حضرت مهدی (علیه السلام) قطعی است و خداوندی که وعده‌‌هایش حتمی است، وعده فرموده است. (7)
نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم):
پیشوایان پس از من دوازده تن هستند. نخستین آنها امیرالمؤمنین، علی بن ابی طالب (علیه السلام) و آخرین‌شان حضرت قائم (علیه السلام) است. فرمان برداری از آنها، پیروی از من و نافرمانی از آنان مخالفت با من است. هر کس یکی از آنان را نپذیرد مرا انکار کرده است. (8)
صفر بن دلف:
از امام محمد تقی (علیه السلام) شنیدم که فرمود: پیشوای پس از من زاده‌ام علی است و پس از او حسن امام است و بعد ساکت شد. پرسیدم:‌ ای فرزند رسول خدا! امام پس از [امام] حسن (علیه السلام) کیست؟ حضرت بسیار گریستند و فرمود: پس از حسن [حضرت] قائم به حق [= مهدی (علیه السلام)] و منتظر، امام است. سؤال کردم چرا او را به نام «قائم» خوانند؟ فرمود: زیرا او پس از گمنامی و ارتداد بیشتر آنان که به امامت وی پایبند بودند، قیام خواهد کرد. (9)
الها! در فرج قائم آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) شتاب کن و یاری‌اش نما، حق را به دستان پر توانش در زمین حاکم کن و بیداد و بیدادگری را برکن، بندگان مؤمنت را از ذلت و خواری به اوج عزت رسان و نجات بخش، آمین.
پی‌نوشت‌ها:
1- نجم ثاقب، باب2، ص88، لقب شماره‌ی 112؛ العبقری الحسان، ج1، باب بیان اسماء و القاب، ص29.
2- بحارالأنوار، ج52، ص 302، تاریخ الامام الثانی عشر، باب 26، یوم خروجه و ما یحدث عنده، ح68.
3- مدثر، آیات 1-3: «ای جامه خواب به خود پیچیده [و در بستر آرمیده] برخیز و انذار کن و پروردگارت را بزرگ بشمار.»
4- نور، آیه‌ی 55: «خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند، وعده می‌دهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهدکرد همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روی زمین را بخشید و دین و آیینی را که برای آنان پسندیده، پابرجا و ریشه دار خواهد ساخت و ترسشان را به امنیت و آرامش مبدل می‌کند که تنها مرا می‌پرستند و چیزی را شریک من نخواهند ساخت.»
5- کافی، ج1، ص 32، کتاب الحجة، باب ما جاء فی الاثنی عشر و النص علیهم، ح9.
6- اسراء، آیه ی5: «و این وعده‌ای است انجام شدنی.»
7- بحارالأنوار، ج53، ص 93، تاریخ الامام الثانی عشر، باب29، الرجعه، ح103.
8- همان، ج8، ص 366، کتاب العدل و المعاد، باب27، من یخلد فی النار و من یخرج منها.
9- نجم ثاقب، باب2، ص45، لقب 112.
منبع مقاله :
عربان، رسول؛ (1386)، ترسیم آفتاب، قم: نشر خُلُق، چاپ دوم