منزلت سجده

[taha]

موضوع سجده، زیاد سجده کردن و طول دادن سجده از عباداتی است که در قرآن و روایات خیلی به آن سفارش شده و در بعضی موارد بالاترین وظایف و برترین عبادت دانسته شده است. سجده در لغت به معنای تطامن و تذلل است، بنابراین معنای سجده در تمام موجودات از جمادات، نباتات، حیوانات، کرات آسمانی، انسان و جن و فرشتگان روشن خواهد شد، چون همه در برابر خدای با عظمت خاضع و ذلیل می‌باشند. اما فرقی که می‌توان میان مکلفین با غیر آنان تصور کرد این است که سجده در مکلفین اختیاری تشریعی است و در غیر آنها اجباری تکوینی خواهد بود.البته معنای سجده در انسان اصطلاحا آن است که هفت موضع خود را چنانکه علما فرموده‌اند به زمین گذاشته و ذکر خدا کند. سجده در برابر پروردگار جهان، موضوعی است فطری و طبیعی. فطرت اقتضا می‌کند که هر منعم از ولی نعمت خود سپاسگزار باشد و چون خدای سبحان خالق و ولی نعمت همه موجودات است باید همه موجودات در برابر او عبادت و اطاعت نمایند، به همین جهت خداوند متعال این تذلل و خضوع را برای ما بیان می‌فرماید.در اینجا لازم است به برخی آیات قرآن مجید درباره سجده اشاره کنیم:


خداوند متعال در سوره نحل، آیه ۵۰ فرموده است: و برای خدا سجده می‌نماید آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است از جنبنده و فرشتگان و حال اینکه آنها تکبر نمی‌ورزند.


آیه ۱۹ سوره حج می‌فرماید: آیا نمی‌بینی که برای خداوند سجده می‌کنند هر که در آسمانها و هر که در زمین است، و آفتاب، ماه، ستارگان، کوهها، درخت، جنبندگان و بیشتر مردم و اما بسیاری از مردم عذاب بر آنها سزاوار است.


خداوند قادر حکیم در آیه ۳۴ سوره بقره نیز می‌فرماید: و هنگامی که ما برای فرشتگان گفتیم برای آدم سجده کنید همه فرشتگان سجده کردند جز ابلیس که ابا کرد و تکبر ورزید و از کفار گردید.


در خصوص انسان، سوره حج، آیه ۷۷ می‌فرماید:‌ای افرادی که ایمان آورده اید، رکوع کنید و سجده نمایید و پروردگار خود را عبادت کنید.


آیه ۲۹ سوره فتح صفات یاران پیامبراکرم(ص) را بازگو کرده و می‌فرماید: پیوسته آنها را در حال رکوع و سجود می‏ بینی، آنها همواره فضل خدا و رضای او را می‏ طلبند، نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمایان است،


آیه ۱۱۲ سوره توبه صفات مومنین را بیان می‌کند و می‌فرماید: رکوع کنندگان، سجده کنندگان...در روایتی آمده که از حضرت علی(ع) پرسیده شد. معنای سجده چیست؟ حضرت فرمود معنایش آن است وقتی انسان به سجده می‌رود که از خاک مرا آفریدی و سر برداشتن از سجده معنایش آن است که مرا از آن بیرون نمودی و سجده دوم معنایش آن است که به سوی خاک مرا برمی‌گردانی و سر برداشتن از سجده دوم آن است که از آن دفعه دیگر مرا بیرون می‌آوری.


● سجده بسیار و سجده طولانی


موضوع سجده و بسیاری آن و طول دادنش از عباداتی است که خیلی به آن سفارش شده و در بعضی موارد بالاترین وظایف و برترین عبادت دانسته شده است. در اینجا به برخی روایات اشاره می‌شود.روایت شده شخصی از امام صادق(ع) پرسید چگونه شد که خداوند ابراهیم‌(ع) را خلیل قرار داد؟ حضرت فرمود: به جهت زیادی سجده. همچنین از حضرت رضا(ع) روایت شده که به مامون نوشت از دین پیشوایان، پارسایی و عفت و صدق و صلاح و طول دادن سجده است.همچنین در روایت دارد که امام صادق(ع) فرمود سجده منتهای عبادت فرزندان آدم است و در حدیث دیگر از آن حضرت است که فرمود نزدیک ترین حالت بنده به خدا حالتی است که سجده کننده و گریان باشد.حالات پیامبران و سفرای الهی، پیشوایان مذهبی و ائمه اطهار این نکته را یادآوری می‌کند که فرد مسلمان باید زیاد سجده کند. در همین مورد سجده‌های علی بن ابیطالب‌(ع) هر فردی را حیران می‌سازد و یا سجده‌های امام زین العابدین، سید الساجدین‌(ع) هر عابدی را متحیر می‌کند. همچنین سجده‌های طولانی حضرت موسی بن جعفر‌(ع) هر مومن عبادت کننده‌ای را بهت‌زده می‌نماید.این خیال که سجده تنها در نماز است اشتباه است و در اسلام سجده‌های دیگری وجود دارد که سفارش اکید درباره آنها شده مانند سجده شکر، که هر زمان بنده به یاد نعمتی افتد سزاوار است که سجده کند و شکر آن نعمت را به این طریق انجام دهد و بالاترین سجده شکر سجده‌ای است که انسان بعد از تعقیبات و بعد از نماز به‌جا می‌آورد. کمترین چیزی که در سجده گفته می‌شود، سه بار شکرا شکرا یا شکرَا لله،یا العفو و مانند آن می‌باشد گرچه بدون ذکر هم سجده محقق خواهد شد.