ویژگی های هنر تذهیب ایرانی و اسلامی چیست؟

[حنا1212]

تذهیب از نظر لغوی به مفهوم طلاکاری و زراندود کردن است و از ریشه ذهب به معنای طلا گرفته شده است. به کالایی که طلاکاری یا زراندود شده باشد نیز مُذهب گفته می‌شود.گفتنی است که استفاده از سایر رنگ‌ها برای آراستن کتب خطی هنر مرصع یا ترصیع نام دارد؛ با این حال امروزه به هر دو نوع زیباسازی آثار خطی نفیس تذهیب اطلاق می‌گردد.
تاریخچه تذهیب در ایران
با توجه به کاربرد نقوش آرابسک در هنر تذهیب عده‌ای از مورخان آن را یک هنر عربی می‌دانند؛ این در حالی است که آثار هنری تذهیب با نقوش اسلیمی حتی قبل از ظهور اسلام نیز در ایران وجود داشته است. توجه به کتاب، کتاب آرایی و کتاب دوستی از قرن‌ها پیش در این مرز و بوم رواج داشته است و هنر تذهیب نیز در همین راستا در میان مردم بسیار محبوب و پرطرفدار بوده است. با گسترش اسلام در ایران هنر تذهیب بیش از پیش برای آراستن کتاب آسمانی قرآن مورد توجه و در زمره هنرهای اسلامی قرار گرفت.

به طور کلی می‌توان گفت که تاریخچه تذهیب در ایران به دوره ساسانیان برمی‌گردد و در دوره‌های مختلف با فراز و فرودهایی مواجه بوده است. به عنوان مثال در دوره ساسانیان از هنر تذهیب برای تزئین گنبدهای مدور، تزئین دیوارها و مجسمه‌سازی استفاده می‌کردند.

در عصر سلجوقیان از این هنر بیشتر برای زیباتر کردن قرآن، ظروف و ساختمان‌ها و عمارت‌ها استفاده می‌کردند. اوج شکوفایی تذهیب در دوره تیموریان اتفاق افتاده است؛ به طوری‌که در این دوره هنرمندان مذهب در کتابخانه‌های بزرگ تهران گرد هم آمدند و به آراستن انواع کتاب‌های نفیس علمی، مذهبی و ادبی پرداختند.

ویژگی‌های تذهیب
تذهیب زیرمجموعه‌ای از هنرهای تزئینی و انتزاعی اسلامی است که کمتر به صورت مستقل مورد توجه قرار گرفته است؛ از این هنر بیشتر در پیوند با دیگر هنرهای دستی بهره گرفته شده است.
هنر تذهیب عمدتاً در ترکیب با خاتم کاری، حکاکی، قلمزنی، کاشی کاری، مینیاتور، خوشنویسی و منبت کاری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
هنرمندان تذهیب‌کار با تلفیق هنر تذهیب و خاتم کاری روی چوب آثار بی‌نظیری خلق می‌کنند که از جمله آن‌ها می‌توان به قلمدان تذهیب و خاتم کاری، تخته نرد درون خاتم تذهیب و جاقلمی تذهیب و خاتم اشاره نمود.
از مهم‌ترین ویژگی‌های هنر تذهیب می‌توان به وجود تقارن، توازن، نقش گیاهان و پرندگان، درهم تنیدگی نقوش، طرح‌های دایره‌ای شکل و پویایی آن اشاره نمود.
اهمیت کاربرد تذهیب در صفحه آرایی کتاب‌های ارزنده و تزئین ظروف نفیس تنها به زیباتر کردن آن محدود نمی‌شود بلکه به نوعی بیانگر باورها و عقاید اسلامی و ادراکی از دنیای معنویات است که به کمک خلاقیت هنرمند تذهیب‌گر به تصویر کشیده شده‌اند.
خوب است بدانید که تذهیب در دیگر کشورهای دنیا نیز انجام می‌شود اما تذهیب ایرانی با تنوع نقوش و اصول طراحی منحصر به فرد آن جایگاه ممتازی پیدا کرده است.
هنر تذهیب در کشورهای اروپایی به ترسیم نقوشی نظیر صورت حیوانات و انسان‌ها و برخی مناظر طبیعی محدود می‌شود.
عمده‌ترین رنگ‌های مورد استفاده در تذهیب شامل رنگ‌های معدنی نظیر طلا، آرسنیک، سرنگ، برنج، اکسید فلزات، شنگرف، نقره و قلع سفید هستند؛ از جمله رنگ‌های شیمیایی مورد استفاده در تذهیب نیز می‌توان به گواش، رنگ‌های روغنی و آبرنگ اشاره کرد. رنگ‌های گیاهی شامل چای، صمغ عربی، پوست گردو، برگ حنا و نظایر آن‌ها نیز در این هنر کاربرد دارند.
[تنها اعضای سايت ميتوانند لينکها را مشاهده كنند برای عضويت در سايت اينجا كليک كنيد]